Schimmelinfecties bij vogels

Schimmelinfecties zijn een veelvoorkomende oorzaak van ziekte en sterfte bij vogels. Omdat de verschijnselen soms vaag zijn, en de diagnose lastig, is het een aandoening waarvan waarschijnlijk onderschat wordt hoe vaak het voorkomt. De twee meest voorkomende ziekteverwekkers zijn Candida en Aspergillus.

Candida

Candida is een gist, de meest voorkomende plek van problemen is het maagdarmkanaal. Hierbij komt kropverzuring het meest voor. Candida kan (bij hoge infectiedruk) bij gezonde vogels ziekte veroorzaken. Vaker echter is Candida een ziekteverwekker die zijn kans grijpt als er al een onderliggende ziekte in de vogel aanwezig is, of als de weerstand verlaagd is.

Oorzaak en Verschijnselen

Candida kan normaal in kleine hoeveelheden aanwezig zijn in het maagdarmkanaal van vogels, problemen ontstaan pas als de gist zich gaat vermenigvuldigen. Dit gebeurt  vaak als de weerstand van de vogel niet optimaal is, of als het evenwicht in het maagdarmkanaal verstoort raakt.

Veel vogels hebben een darmflora die uit meerdere soorten organismen bestaat, deze leven in evenwicht met elkaar. Een bekende oorzaak van een verstoord evenwicht is het gebruik van antibiotica. Dit zorgt ervoor dat (een deel van) de bacteriën in de darm gedood worden, waardoor bijvoorbeeld gisten meer ruimte krijgen om te groeien.

Ook vogels die met pap gevoerd worden zijn gevoelig voor kropinfecties met gisten (kropverzuring). Oorzaken hiervan zijn het besmet zijn van de pap, en het onvolledig ontwikkeld zijn van het afweerapparaat van jonge vogels. Bij papvoeding is het dan ook extra belangrijk de hygiëne zo optimaal mogelijk te houden.

Een overgroei van candida in de krop veroorzaakt schade aan het slijmvlies hiervan. In geval van kropverzuring zijn de verschijnselen: braken, vertraagde kroplediging en verminderde eetlust. Soms kan de krop vergroot zijn, en een slijmerige inhoud hebben.

Als de vogel na overlijden wordt opengemaakt, wordt gezien dat het slijmvlies van de krop sterk verdikt en onregelmatig is. Ook is de candida te zien als dikke witte plakken die het slijmvlies van de krop bedekken. Soms zien we dat dit zich uitbreidt naar de keel, dit kan dan al te zien zijn als de vogel nog leeft.

Diagnose

Bij een verdenking van gistinfectie van het maagdarmkanaal, kan een swab genomen worden van de krop. Het resultaat hiervan kan direct onder de microscoop bekeken worden, de gisten zijn dan te zien als bolletjes. Ook kan het materiaal van de swab op een speciale voedingsbodem geënt worden. In het geval van candida zal er groei op de voedingsbodem optreden.
Als een vogel flink ziek is, zien we dat de candida zich dieper in het maag-darmkanaal kan bevinden, de gisten kunnen dan ook gevonden worden in de mest.

Behandeling

De vogels worden behandeld met een anti-schimmel medicijn. Onlangs is een product op de markt gekomen wat speciaal geregistreerd is voor  schimmelinfecties bij vogels. Het gaat om Fungitraxx®, een medicijn met als werkzame stof itraconazol. De behandelduur voor candida infecties is 14 achtervolgende dagen. Het is verstandig aan het einde van de kuur via een kropswab te controleren of de infectie volledig is verdwenen.

Aspergillus

Aspergillus is een schimmel die regelmatig bij vogels ziekte veroorzaakt, meestal (zeker in het begin) in de luchtwegen. Ook Aspergillus kan zowel een primaire ziekteverwekker zijn, of gaan groeien in geval van mindere weerstand of onderliggende ziekte.

De meest voorkomende verschijnselen van ziekte veroorzaakt door Aspergillus zijn vermagering, benauwdheid en afwijkende mest.

Oorzaak en Verschijnselen

Aspergillus sporen zijn in de omgeving aanwezig. De hoeveelheid schimmelsporen hangt deels af van de hygiëne. Een ruimte met een hoge luchtvochtigheid, vuile/vochtige bodembedekking of gistend/rottend fruit kan zorgen voor een hoge concentratie van Aspergillus sporen. Een vogel die in een dergelijke ruimte verblijft, zal een grotere concentratie van schimmelsporen inademen, wat de kans op aanslaan vergroot.

Vogels hebben een afweerapparaat wat een groot deel van de ziekteverwekkers onschadelijk maakt voor ze ziekte veroorzaken. In geval van veel schimmelsporen, of in het geval van verminderde weerstand, kunnen de schimmelsporen aanslaan en de schimmel kan zich gaan vermenigvuldigen. De kans van ziek worden is groter op momenten van verminderde weerstand dit bijvoorbeeld het geval bij voedingstekorten, stress en/of onderliggende ziekte(s).

Door de manier van besmetten (via inademing) zal de schimmel vaak als eerste aanslaan in de luchtwegen (luchtpijp, luchtzakken en/of longen).

Schimmels kunnen aanslaan in de voorste luchtwegen, en in de achterste luchtwegen (longen en luchtzakken). Door de unieke anatomie van vogels (de lichaamsholte is 1 grote ruimte), kan een schimmelinfectie vanuit de achterste luchtwegen zich gemakkelijk verspreiden naar andere organen. Voorbeelden van organen die vaak aangetast worden zijn: nieren (dit geeft veel drinken en kan jicht veroorzaken), eierstokken en testikels (dit geeft verminderde vruchtbaarheid).

Aspergillus kan groeien in de vorm van granulomen. Dit zijn knobbelige massa’s van schimmeldraden. Afhankelijk van de grootte en plaats van de granulomen kunnen zij problemen geven. Zo kan een granuloom in de luchtpijp acute benauwdheid geven als het granuloom loslaat en de luchtpijp blokkeert. Dit is een levensbedreigende situatie.

Diagnose

De diagnose van Aspergillus in de luchtwegen kan gesteld worden op verschillende manieren. Er kan direct in luchtpijp en luchtzakken gekeken met een endoscoop. Schimmelplekken kunnen gezien worden, en van verdachte plekken kan een biopt genomen worden.  Dit kan direct onder de microscoop bekeken worden, schimmeldraden zijn dan zichtbaar. Bij twijfel kan een biopt ook op kweek worden gezet op een speciale broedplaat. 

Behandeling

Dit gebeurt met een anti-schimmel medicijn. Onlangs is een product op de markt gekomen wat speciaal geregistreerd is voor  schimmelinfecties bij vogels. Het gaat om Fungitraxx®, een medicijn met als werkzame stof itraconazol. Itraconazol stopt de groei van de schimmel, vervolgens moet het afweerapparaat van het lichaam zelf de resterende schimmel opruimen.

Omdat Aspergillus vaak in de luchtzakken aanwezig is, is de behandeling een langdurig traject. Luchtzakken zijn slecht doorbloed, waardoor medicatie en afweercellen deze traag bereiken. De behandelduur van schimmelinfecties in de luchtwegen is minimaal 8 weken, maar bij uitgebreide infecties (en zeker in het geval van granulomen) is een langere behandelduur vaak nodig. Het is verstandig regelmatig het verloop van de ziekte te laten controleren door middel van endoscopie. Vaak lijken de vogels genezen, en laten geen klachten meer zien, maar is de schimmel toch niet helemaal verdwenen. Bij te vroeg stoppen met behandelen kan deze weer gaan uitgroeien.

Naast de behandeling met een geschikt medicijn is het belangrijk de onderliggende oorzaken aan te pakken. Zo moet de voeding optimaal zijn, en  de hoeveelheid schimmelsporen in het verblijf zo laag mogelijk.

Door Drs T. Oranje en drs R. Gerrits, Topet Farma BV